معرفی مهندس نصر الله خادم

مهندس نصر الله خادم بنیانگذار سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی

مهندس نصرالله خادم سال  1289 در تهران متولد شد و پس از دریافت دیپلم از دبیرستان علمیه تهران، در سال 1312 همراه آخرین گروه اعزامی به خارج، رهسپار فرانسه گردید . در سن 28 سالگی یعنی در اواخر سال 1317 پس از گذراندن دوره مهندسی معدن از دانشکده معدن پاریس که شهرت و اعتبار فراوانی در زمینه معدن دارد، به ایران برگشت. مدرسه عالی ملی معدن پاریس به فرانسوی École Nationale Supérieure des Mines de Paris دانشسرای عالی است که در سال ۱۷۸۳ به دستور پادشاه فرانسه لویی شانزدهم در پاریس تأسیس شد. مکان اصلی این دانشکده در محله لاتین است اما در مناطق حاشیه پاریس و در دیگر شهرهای فرانسه نیز دارای شعباتی است. این دانشکده عضو دانشگاه پاریس تک است. برخلاف اندازه کوچک این دانشگاه، سالانه ۱۲۰ دانشجو جذب می‌کند و نقش آن در صنعت فرانسه در طول تاریخ بسزا است. تاکنون ۲ نفر از دانش‌آموختگان این دانشگاه موفق به کسب جایزه نوبل شده‌اند:

1. موریس الی: برنده جایزه نوبل اقتصاد
2. جرج شارپک: برنده جایزه نوبل فیزیک

مهندس نصرالله خادم پس از انجام خدمات سربازی در خدمات دولتی به ترتیب در سمت های مهندسی معدن زغال سنگ شمشک، نظارت معادن خصوصی حوضه البرز، ریاست معدن ذغال سنگ شمشک، بازرس شرکت سهامی معادن زغال سنگ، مدیر عامل معادن هرمزگان و قشم، عضو هئیت مدیره و سپس مدیر عامل شرکت سهامی کل معادن و ذوب فلزات به کار پرداخت.

 به موازات این مشاغل فنی و اداری، آموزش درس زمین شناسی را نیز در دانشکده علوم دانشگاه تهران به عهده گرفت. ایشان در سن 50 سالگی یعنی در اواخر سال 1339 پس از تصویب قانون تاسیس سازمان زمین شناسی کشور، عهده دار تشکیل این سازمان گردید. در ادامه در خصوص این سازمان هم توضیحات مختصری ارائه می گردد.

بخش زمین شناسى مهندسى سازمان تحت سرپرستی مهندس نصرالله خادم ، با خدمات شایسته و ارزنده خود توانست اهمیت سازمان را در امور فنى کشور بهتر بشناساند. در بخش مرکزى سازمان آزمایشگاه هاى مختلف و مجهزى در رشته علوم زمین مانند : تجزیه سنگ هاى معدن و اسپکتروگرافى، آب شناسى، کانى شناسى ، ژئو شیمى، سنگ شناسى، دیرینه شناسى و همچنین کارگاه نیمه صنعتى پر عیار کردن سنگهاى معدنى ایجاد شد که نه تنها پاسخ گوى پژو هش هاى مورد نیاز گروههاى صحرایى سازمان مى باشد، بلکه به معدن کاران بخش خصوصى نیز کمک هاى شایان توجهى می نماید .

در واحد کار توپوگرافى، تهیه نقشه هاى زمین شناسى با کیفیت بین المللى چاپ و انتشار یافت. کتابخانه سازمان که در کشور، بهترین مرجع در زمینه علوم زمین شناسى و معادن ایران است به وجود آمد. موزه اى زیبا ازکانى ها و سنگ ها، فسیل ها و نیز نمایشگا هى کوچک و دیدنى از ابزار هاى معدن کارى ایران باستان فراهم گردید .سر انجام در دورانی کوتاه دانسیته های پایه ای زمین شناسی سازمان جهانی گسترش یافت و مورد توجه محافل جهانی قرار گرفت که در اوایل سال 1353 در کمیسون بین المللی تهیه نقشه های زمین شناسی جهان CGMW که در پاریس تشکیل شد، با وجود پیشینه چندین ده ساله سازمان های زمین شناسی در کشور های دیگر منطقه، تهیه و تلفیق نقشه های زمین شناسی خاورمیانه، به سازمان زمین شناسی ایران در زمان مهندس نصرالله خادم واگذار شد.

در مهر ماه 1353 از طرف کارکنان سازمان به مناسبت باز نشسته شدن مهندس نصرالله خادم در سن 64 سالگی و تنی چند از پیشکسوتان دیگر ، همایش گرمی در سالن کتابخانه سازمان برگزار شد . در این مراسم جناب آقای مهندس علیپور از طرف کلیه همکاران یادمانی به حضور ایشان تقدیم نمود. مهندس نصرالله خادم در پایان این گرد همایی مطالب بسیار ارزشمند و پند آموزی بیان فرمود که بر روی نوار ضبط است. اینک بخشی از آن سخنان: ” برگزاری این مراسم و دریافت هدایا بزرگترین پاداش زحمات گذشته ماست و من شخصا آن را به هر هدیه دیگری که قرار میشد از طرف شخص یا مقام دیگری به من داده میشد، ترجیح می دهم. من این هدیه را به عنوان شیئی گرانبها که نشانه و یادگار 14 سال همکاری صمیمانه و محبت واقعی شما دوستان می باشد، نزد خود نگه داشته و عزیز می دارم .000 من امیدوارم که با نیروی جوان و فعالی که عهده دار امور سازمان گشته، این راه را به خوبی طی کرده و هر روز خبر های خوشی از سازمان و پیشرفت های آن به گوش همه ما برسد. ما چون در پرورش این نهال سهیم بوده ایم، بنابر این خوشحال خواهیم شد که بیش از پیش این نهال برومند تر شده و پر ثمر تر گردد. سخن را کوتاه می کنم و فقط می گویم صادقانه و صمیمانه آنچه را می توانستم انجام دهم، پیاده نمودم 00000 “زنده یاد مهندس نصرالله خادم تا 15 اردیبهشت ماه 1378( در سن 89 سالگی) که چشم از جهان فرو بست، دلبستگی های خود را به بررسی های علمی و فنی و توجه به پیشرفت های سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور حفظ نمود.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در سال 1962 میلادی مطابق با 1341 هجری شمسی با همکاری سازمان ملل تاسیس گردید.البته فکر ایجاد این سازمان در دی ماه 1338/1959 قوت گرفت و بنابراین با همت و کوشش سازمان صنایع و معادن و افرادی همچون مهندس نصرالله خادم ، قانون تاسیس سازمان زمین شناسی کشور در  28 مرداد 1338 از تصویب مجلس های ملی و سنا گذشت و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور رسما کار خود را از سال 1341 آغاز کرد.علت قوت گرفتن فکر نیاز به وجود سازمان زمین شناسی به این دلیل بود که پیش از آغاز کار سازمان زمین شناسی کشور بیشتر بررسی های زمین شناسی به وسیله شرکت ملی نفت و دیگر شرکت های نفتی صورت می گرفت. چون کار شرکت های نفتی بیشتر جنبه اقتصادی نفت داشت و در حدود کشف و استخراج نفت و گاز  دور می زد، نیاز به مطالعات سیستماتیک زمین شناسی و اکتشاف کانی های ایران و تهیه نقشه های زمین شناسی کشور بیش از پیش احساس می شد. بنابراین با توجه به اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی ایران، مجوز تاسیس سازمان زمین شناسی براساس یک اساسنامه 8 ماده ای که خلاصه آن در زیر آمده صادر گردید:

مقرر گردید دولت به منظور انجام بررسی های زمین شناسی در سراسر کشور، جمع آوری کلیه کارهای انجام شده در این زمینه و تهیه و تکمیل و انتشار نقشه های زمین شناسی ایران، سازمان واحدی بنام سازمان زمین شناسی کشور تاسیس نماید. (مهندس نصرالله خادم )

 شورایی به نام شورای عالی زمین شناسی مرکب از نمایندگان دانشکاه تهران، شرکت ملی نفت ایران، سازمان برنامه و وزارت صنایع و معادن تشکیل گردد. رئیس سازمان از بین مهندسین با تجربه معدن یا زمین شناس و به مدت سه سال انتصاب گردد. سازمان زمین شناسی تحت نظارت وزارت صنایع و معادن مستقل عمل نماید. درآمدهای سازمان از محل درآمدهای وزارت صنایع و معدن ، شرکت ملی نفت ایران و سازمان برنامه و همچنین از محل درآمد فروش انتشارات و خدمات تامین گردد .

شرکت ها و موسسات دولتی و غیردولتی با سازمان زمین شناسی جهت ارائه و هماهنگی انجام کارهای مشابه نظیر تهیه نقشه و یا گزارش زمین شناسی جهت ارائه و هماهنگی انجام کارهای مشابه نظیر تهیه نقشه و یا گزارش زمین شناسی از نواحی مختلف کشور ارتباط داشته باشند.

مقاطع زمین شناسی حفاریهایی که توسط شرکت ها، پیمانکاران و موسسات در زمینه حفر تونل، کانال، چاه عمیق و گمانه برای معدن انجام می گردد در اختیار سازمان زمین شناسی قرار گیرد.

وزارت صنایع و معادن این قانون را به اجرا درآورد

در سال 1999، وظایف اکتشافی وزارت صنایع و معادن تماما به سازمان زمین شناسی  و اکتشافات معدنی ایران محول گردید. بنابراین سازمان در حال حاضر مسئول مطالعات زمین شناسی کشور و ارزیابی اکتشافی منابع معدنی بجز هیدروکربورها می باشد.

اسامی مدیران سازمان از زمان تاسیس سازمان تا کنون به شرح زیر می باشد:

1. مهندس صفی اصفیا (1343-1341) با نظارت مهندس نصرالله خادم
2. مهندس نصرالله خادم (1353-1343) با معاونت مهندس ثابت قدم و قائم مقامی
3. مهندس رضا آصفی (1358-1353) با معاونت دکتر افتخارنژاد و علیپور
4. مهندس احمد رهجو (1359-1358) با معاونت مهندس عیسی خانیان
5. دکتر عبدالعظیم حقی پور (از سال 1359 تا اواخر همان سال) با معاونت مهندس عیسی خانیان
6. دکتر علوی نائینی (سال 1360 ) با معاونت دکتر زاهدی و حامدی
7. مهندس علی الماسی (1368-1361) با معاونت دکتر راستاد، عبدالرضا درگاهی و نوگل
8. دکتر احمدزاده هروی (1377-1369) با معاونت واعظ لاری، دکتر آیت و ملاک پور
9. مهندس محمد تقی کره ای (1378 تا 1396) با معاونت آقایان مهرپرتو، قرشی، سعیدی، قاسمی، عابدیان، برنا، امامی، ملکی و فرهادیان
10. دکتر راضیه لک (1396 تا1397) با معاونت آقایان شهیدی، گل محمدی، اشتری

یکی از مشکلات بنیادین سازمان تحت سرپرستی مهندس نصرالله خادم در آغاز کار گردآوردن کارشناسان مورد احتیاج بود و زمین شناسان با تجربه که سازمان می توانست از وجود آنها استفاده کند وجود نداشت. بنابراین سازمان مجبور شد کادر خود را از میان فرهیختگان رتبه های نخست دانشگاههای داخلی و خارجی تامین کند و به آموزش آنها بپردازد.

علیرغم آموزش کارشناسان زمین شناس داخلی ، بدیهی به نظر می رسید که در آغاز کار سازمان به وجود متخصصان خارجی نیازمند باشد. بدین جهت مهندس نصرالله خادم بر آن شد تا از کمک های فنی سازمان ملل استفاده شود و این اقدامات منجر به بستن موافقتنامه میان دولت ایران و سازمان ملل در سه برنامه و یا گام گردید. طبق این موافقتنامه سازمان ملل حاضر شد 60 متخصص در رشته های مختلف زمین شناسی در اختیار سازمان زمین شناسی گذاشته و افزون بر آن جهت تجهیز آزمایشگاههای سازمان برابر 400 هزار دلار تجهیزات لازم به سازمان واگار کند.

برنامه سه گانه سازمان ملل برای کمک به تشکیل و سازماندهی سازمان زمین شناسی ایران تحت سرپرستی مهندس نصرالله خادم به قرار زیر می باشد:

• 1339تا 1347، تصویب برنامه گام نخست، شورای پرو‍ه وی‍ه سازمان ملل یک برنامه پنج ساله که پس از چندی به شش ساله تبدیل شد برای یاری و آغاز کار سازمان زمین شناسی کشور به تصویب رساند.
• 1347تا 1350تصویب برنامه گام دوم، انجام اکتشافات معدنی
• ·       1350 اعزام هیات ارزیابی UNDP/UN برای بررس احتیاجات دولت ایران و سازمان زمین شناسی کشور

فعالیتهای دهه اول (1341 –1351):

• آغاز تهیه و انتشار نقشه‌های چهارگوشهای زمین شناسی به مقیاس 1:250000 با همکاری بعضی از موسسه های خارجی از جمله سازمان زمین شناسی آلمان، دانشگاه میلان (ایتالیا)، پلی تکنیک فدرال و دانشگاه زوریخ (سوئیس)
• تشکیل و فعالیت کمیته نام گذاری چینه شناسی
• اعزام گروهی از کارشناس از سازمان ملل  از کشورهای از آلمان، ژاپن، سوئیس، اتریش، نروژ‍‍‍‍، کانادا،فرانسه، آمریکا، سوئد، نیوزلند، هلند، شوروی سابق، انگلستان، چکسلواکی، فنلاند  جهت همکاری با سازمان زمین شناسی کشور ‍
• تشکیل بخش کارتوگرافی وتهیه نقشه های زمین شناسی در سازمان با همکاری ونظارت فنی کشور سوئیس
• آغاز همکاری مشترک سازمان زمین شناسی و موسسه زمین شناسی ومواد رادیو اکتیو وهسته ای یوگسلاوی برای انجام مطالعات زمین شناسی واکتشافات تفصیلی معدنی درگستره کرمان- سیرجان- رفسنجان- بم به مساحت 61653 کیلومتر مربع ودر 23 برگ زمین شناسی به مقیاس 1:100000
• آغاز و انجام طرح برداشت زمین شناسی چهارگوش بندر پهلوی (انزلی) با همکاری سه زمین شناس انگلیسی
• انجام و اتمام برداشتهای زمین‌شناسی در گستره شمال منطقه لوت مرکزی و تهیه نقشه 1:500000 همراه با گزارش
• انعقاد قرارداد بین دانشگاه گرونوبل(Gronoble) با سازمان زمین شناسی برای تبادل دانشجو
• آغاز پروژه بیرجند جهت انجام مطالعات زمین شناسی در ناحیه ای به مساحت 17000 کیلومتر مربع در اطراف بیرجند
• تهیه نقشه قزوین- رشت
• حفاری پهنه معدن مس چهل کوره  و کشف پهنه غنی مینرالیزه مس به ستبرای 100 مترو تهیه نقشه 1:5000
• افتتاح بخش زمین شناسی مهندسی سازمان

فعالیت های دهه دوم ( 1973/1352 – 1983 / 1362):

• آغاز دوباره مطالعات صحرایی نقشه قزوین- رشت با همکاری زمین شناسان انگلیسی
• اکتشاف پتانسیل‌های قابل ملاحظه آلونیت در شمال باختری به کمک زمین شناسان  شوروی سابق
• انجام اکتشافات پراکنده اورانیوم در نقاط مختلف ایران به ویژه شمال باختری ایران
• انجام طرح برداشت زمین شناسی گستره دور افتاده بلوچستان
• انجام بررسی های زمین شناسی ومعدنی در گستره انارک به مساحت 44000 کیلومتر مربع میان سازمان زمین شناسی وموسسه تکنو اکسپورت شوروی (V/o  Technoexport)
• برگزاری کنفرانس جهانی پروژه ژئودینامیک آسیای جنوب خاوری در سازمان زمین شناسی
• ارزیابی کوشش های سازمان زمین شناسی کشور در پایان طرح همکاری های فنی با سازمان ملل متحد
• دعوت از چهار شرکت مهندسی مشاور پاراگون(paragon) اینتر کان(Intercon) آب وخاک و ژئومتال جهت انجام مطالعات زمین شناسی در وسعتی برابر 270000 کیلومتر مربع از جنوب خراسان تا شمال چابهار. همکاران خارجی شرکت های مزبور به ترتیب از کشورهای استرالیا (pty.Ltd,Astrulia)آمریکا (Intcorpration Geophysical service Inc.,Texas Instruments) کانادا (Engineers Ltd./Bonder-Clegg and co. Ltd.watts Griffis and Mcouat,Ltd./Wright) وفرانسه (B.R.G.M,Orleans) بودند.

فعالیتهای دهه سوم ( 1362– 1372):

• آغاز به کار مرکز زمین شناسی تبریز
• آغاز به کار مرکز زمین شناسی اهواز
• آغاز به کار مرکز زمین شناسی مشهد
• آغاز به کار مرکز زمین شناسی شیراز

خاطرنشان میگردد که از جمله اتفاقات مهم در این دهه وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که علیرغم شرایط دشوار دوران جنگ که تا سال 1367 ادامه پیدا کرد سازمان زمین شناسی همچنان نظیر سایر ارگانها به فعالیت خود ادامه داد. در این دوران با توجه به وضعیت کشور ،‌هیچ محققی برای انجام فعالیتهای علمی زمین شناسی وارد سازمان نشد،‌لیکن با توجه به مهارت متخصصان داخلی از جمله دکتر حمدی، مسائل نوین دیرینه شناسی در آن زمان وارد ایران و سازمان گردید. همچنین سازمان زمین شناسی برای راه اندازی دانشگاههای ایران در آن زمان خدماتی از جمله فرستادن اساتید به دانشگاههای تهران، تبریز،‌اهواز، شاهرود، شیراز و مشهد و…برای تدریس دانشجویان انجام می داد.

فعالیتهای دهه چهارم و پنجم ( 1372– 1388):

• تاسیس پژوهشکده علوم زمین جهت انجام مطالعات آکادمیک و دانشگاهی در زمینه علوم زمین
• تاسیس دپارتمان زمین شناسی پزشکی به منظور بررسی عوامل زمین شناسی در زمینه سلامت وجودات زنده در کشور
• تاسیس مرکز فعالیتهای بین المللی زمین شناسی در کرج
• آغاز تهیه نقشه‌های کاربردی زمین شناسی در مقیاس یک 25 هزارم در 309 محدوده
• آغاز تهیه نخستین نقشه لرزه زمین ساخت البرز مرکزی در مقیاس یک 750 هزارم
• تاسیس آزمایشگاه BLEG به منظور عیارسنجی نمونه‌های طلا

با ویستا آسمان با معرفی مشاهیر صنعت فولاد و معدن ایران همراه باشید.